Konwencja CMR - czym jest i jakie ma znaczenie dla transportu drogowego?

Data 07.12.2023

Konwencja CMR (Convention Relative au Contrat de Transport International de Marchandises par Route) to międzynarodowy akt prawny, który reguluje międzynarodowy transport towarów drogą lądową. Jest to istotny dokument, którego celem jest standaryzacja przepisów dotyczących przewozu drogowego, a także ochrona zarówno przewoźników, jak i nadawców. Niniejszy artykuł odpowiada na pytanie czym jest konwencja CMR oraz jakie ma znaczenie dla transportu drogowego.

Co to jest konwencja CMR?

Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) to traktat prawniczy przyjęty w 1956 roku w Genewie, a międzynarodowy list przewozowy CMR jest jej efektem.

Celem konwencji jest ujednolicenie przepisów dotyczących międzynarodowego przewozu drogowego towarów. Dokument CMR jest istotnym elementem transportu drogowego, ponieważ umożliwia transport pomiędzy granicami państw i określa warunki wykonania przewozu. Dzięki temu aktowi prawnemu ujednolicono kwestie dotyczące dokumentacji przewozowej, warunki umowy o przewóz drogowy towarów, odpowiedzialność przewoźnika, tryb skarg i reklamacji oraz roszczenia które wynikają z umowy przewozu.

Historia konwencji CMR

Prace nad umową rozpoczęły się w latach 50. XX wieku, gdy zauważono potrzebę ujednolicenia zasad dotyczących międzynarodowego transportu drogowego towarów. Konwencja została ostatecznie przyjęta 19 maja 1956 roku w Genewie przez państwa członkowskie UNECE.

Geneza powstania

Początki regulacji międzynarodowych przewozów drogowych towarów sięgają końca XIX wieku, kiedy to coraz więcej towarów zaczęto przewozić drogą, a nie tylko koleją czy wodami śródlądowymi. Brak jednolitych przepisów międzynarodowych sprawiał wiele trudności w handlu międzynarodowym, więc pojawiła się potrzeba ich uregulowania.

Pierwsze kroki

Konwencja CMR miała na celu stworzenie jednolitych zasad dotyczących międzynarodowych przewozów drogowych towarów. Obejmowała kwestie takie jak umowy przewozu, odpowiedzialność przewoźnika, ubezpieczenia, formalności celnych oraz innych dokumentów towarzyszące przewozowi.

Główne założenia konwencji CMR

Konwencja międzynarodowego przewozu drogowego zawierała ogólne zasady dotyczące dokumentacji przewozowej, odpowiedzialności przewoźników, ładunków, zabezpieczeń, a także postępowania przy sporach. W miarę upływu czasu, wiele państw ratyfikowało umowę, co oznacza, że zobowiązały się do jej przestrzegania i stosowania w swoim międzynarodowym transporcie drogowym. Konwencja CMR była modyfikowana i aktualizowana w późniejszych latach, aby uwzględnić zmiany w warunkach transportu i dostosować się do nowych realiów rynkowych. Jednak ogólne założenia umowy przewozu pozostały stosunkowo stałe.

Konwencja CMR a prawo przewozowe

Konwencja CMR stanowi ważny instrument prawny dla regulacji międzynarodowego transportu drogowego towarów, zapewniając klarowność, pewność prawna i ochronę interesów stron umowy przewozowej. Zgodnie z zapisami Konwencji stosuje się ją do wszelkiej umowy o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się.

Jakie kraje należą do konwencji CMR?

Państwami członkowsko-założycielskimi CMR były Belgia, Niemcy, Francja, Luksemburg, Holandia, Austria, Polska, Szwecja i Szwajcaria. Z biegiem lat konwencję ratyfikowały kolejne kraje. Poniżej lista państw, które przystąpiły do konwencji CMR: Albania, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Białoruś, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Gruzja, Niemcy, Grecja, Węgry, Iran, Irlandia, Włochy, Jordania, Kazachstan, Kirgistan, Litwa, Liban, Łotwa, Luksemburg, Malta, Mołdawia, Mongolia, Czarnogóra, Maroko, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Rosja, Serbia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Syria, Tadżykistan, Była Republika Jugosłowiańska, Macedonia, Tunezja, Turcja, Turkmenistan, Ukraina, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Uzbekistan

Zalety konwencji CMR

Konwencja CMR, dotycząca międzynarodowego transportu drogowego towarów, ma szereg zalet, które przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa, klarowności i efektywności w transporcie międzynarodowym. Oto niektóre z głównych zalet tej konwencji:

Ujednolicenie standardów: Konwencja ujednolica zasady i warunki międzynarodowego transportu drogowego towarów, co przyczynia się do klarowności i przewidywalności w umowach transportowych.
Ograniczona odpowiedzialność przewoźnika: Określenie ograniczonej odpowiedzialności przewoźnika do określonej wartości na kilogram brutto przewożonego towaru pomaga w zabezpieczeniu interesów zarówno przewoźnika, jak i nadawcy.
Dokument CMR jako dowód umowy: Użycie specjalnego dokumentu przewozowego CMR stanowi formalny dowód umowy między stronami i zawiera kluczowe informacje dotyczące przewozu towarów.
Ochrona interesów stron: Konwencja CMR chroni interesy zarówno przewoźników, jak i nadawców, określając standardy postępowania, które przyczyniają się do bezpieczeństwa i skuteczności transportu.
Stosowanie w międzynarodowym kontekście: Konwencja CMR ma międzynarodowy charakter, co oznacza, że może być stosowana w transporcie międzynarodowym, co ułatwia i upraszcza operacje logistyczne na światową skalę.
Standardy zabezpieczeń i postępowania: Konwencja reguluje kwestie związane z zabezpieczaniem i obsługą ładunków podczas przewozu, co przyczynia się do bezpieczeństwa transportu.
Zapewnienie pewności prawnej: Dla firm i przedsiębiorstw zaangażowanych w międzynarodowy handel, Konwencja CMR dostarcza pewności prawnej, co jest istotne dla skutecznego prowadzenia biznesu.

Wady konwencji CMR

Chociaż Konwencja CMR jest ważnym instrumentem regulującym międzynarodowy transport drogowy towarów, to ma także pewne wady.

Ograniczona odpowiedzialność przewoźnika

Choć ograniczona odpowiedzialność ma swoje zalety, może być również wadą, zwłaszcza w przypadku przewozu cennych towarów. Ograniczenie to może być niewystarczające do pokrycia pełnej wartości towaru w przypadku gdy nastąpiło całkowite zaginięcie towaru, częściowe zaginięcie towaru, uszkodzenie towaru lub opóźnienie w dostawie towaru.

Brak elastyczności

Standardy i zasady zawarte w konwencji mogą być zbyt sztywne dla niektórych firm, zwłaszcza gdy konieczne są dostosowania do specyficznych sytuacji lub warunków rynkowych.

Brak zastosowania do innych form transportu

Konwencja CMR obejmuje tylko transport drogowy, co oznacza, że w przypadku intermodalnych przewozów lub innych form transportu (np. morskiego czy lotniczego), konieczne są dodatkowe umowy lub regulacje.

Brak harmonizacji międzynarodowej

Pomimo międzynarodowego charakteru konwencji, nadal mogą występować pewne rozbieżności między przepisami krajowymi w dwóch różnych krajach państw sygnatariuszy, co może prowadzić do trudności w stosowaniu jednolitych standardów.

Trudności w egzekwowaniu

W niektórych przypadkach może być trudno egzekwować postanowienia Konwencji CMR, szczególnie w związku z różnicami kulturowymi, językowymi i prawnymi między państwami sygnatariuszami.

Ograniczone zastosowanie do towarów specjalistycznych

Konwencja CMR może nie być w pełni dostosowana do specjalistycznych rodzajów towarów, takich jak towary niebezpieczne czy ładunki ponadgabarytowe, co może wymagać dodatkowych umów lub regulacji.

Potencjalne ograniczenia względem polis ubezpieczeniowych

W niektórych przypadkach ograniczenia odpowiedzialności przewoźnika określone w Konwencji mogą mieć wpływ na wysokość odszkodowania w przypadku ubezpieczenia towarów.

Konwencja CMR a odpowiedzialność przewoźnika

Konwencja CMR dostarcza ram regulacyjnych dotyczących odpowiedzialności przewoźnika, mających na celu zrównoważenie interesów zarówno przewoźnika, jak i nadawcy towaru. Ograniczona odpowiedzialność jest jednym z centralnych założeń tej konwencji, co pozwala na przewidywalność i kontrolę kosztów w transporcie międzynarodowym.

Oznacza to, że przewoźnik nie ponosi pełnej odpowiedzialności za utratę, uszkodzenie lub za opóźnienie dostawy towaru, a jego odpowiedzialność jest ograniczona do określonej wartości na kilogram brutto przewożonego towaru. Przewoźnik może unikać odpowiedzialności, jeżeli jest w stanie udowodnić, że utrata, uszkodzenie towaru lub opóźnienie wynikło z okoliczności niezależnych od jego woli (siła wyższa). Przewoźnik jest również zwolniony od odpowiedzialności za zaginięcie lub uszkodzenie towaru kiedy zdarzenie powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa wynikającego z kilku przypadków. Jednym z nich jest użycie pojazdów otwartych i nie przykrytych plandeką, które zostało uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym.

Warto pamiętać jednak, że konwencja nakłada też na przewoźnika pewne obowiązki, takie jak należyta opieka nad towarem oraz stosowanie odpowiednich zabezpieczeń w czasie przewozu. Dodatkowo przewoźnik odpowiada, jak za swoje własne czynności i zaniedbania, za czynności i zaniedbania swoich pracowników i wszystkich innych osób, do których usług odwołuje się w celu wykonania przewozu.

List przewozowy CMR - jak wypełnić?

Oto kilka kluczowych punktów, o których należy pamiętać przy wypełnianiu listu przewozowego CMR:

Nagłówek i tytuł: list powinien zawierać informacje na temat konwencji, w tym pełny tytuł, "List Przewozowy CMR".
Dane nadawcy i odbiorcy: pełne dane nadawcy i odbiorcy, w tym nazwa firmy, adres, i inne informacje identyfikacyjne.
Dane przewoźnika: informacje na temat przewoźnika, obejmujące jego nazwę, adres przewoźnika, i inne dane identyfikacyjne.
Miejsce i data wystawienia: miejsce i data przyjęcia towaru do przewozu.
Numer listu przewozowego: unikalny numer przypisany do danego listu przewozowego.
Opis przewożonego towaru: opis towaru, obejmujący ilość, rodzaj opakowania, oznaczenia, a także inne istotne szczegóły.
Wartość towaru: zadeklarowaną wartość towaru, która może być przydatna w celu określenia odpowiedzialności ubezpieczeniowej.
Uwagi dotyczące warunków przewozu: wpisy dotyczące specjalnych warunków przewozu, takie jak wymagane temperatury, oznaczenia specjalne itp.
Koszty: koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy).
Podpis nadawcy i odbiorcy: nadawca i odbiorca (lub ich przedstawiciele) powinni podpisać list przewozowy jako potwierdzenie dostarczenia towaru i przyjęcia go.
Oświadczenie: zapis, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę, podlega przepisom niniejszej Konwencji.

Przy przyjęciu towaru przewoźnik jest obowiązany sprawdzić dokładność danych z listu przewozowego dotyczących ilości sztuk, jak również ich cech i numerów oraz widocznego stanu towaru i jego opakowania. Jeżeli takiej możliwości nie ma, przewoźnik powinien dopilnować, aby do listu przewozowego zostały dopisane zastrzeżenia. List przewozowy CMR wystawia się zasadniczo w trzech egzemplarzach w języku kraju nadania (po jednym dla nadawcy, odbiorcy i przewoźnika). Sporządza go nadawca, który odpowiada za wszelkie szkody wynikające z podania w liście nieprawidłowych informacji. Na przewoźniku spoczywa z kolei obowiązek sprawdzenia zgodności stanu towaru z danymi na liście przewozowym.

Kiedy konwencja CMR nie ma zastosowania?

Umowa przewozu reguluje międzynarodowy transport drogowy towarów, ale istnieją sytuacje, w których jej postanowienia mogą nie mieć zastosowania. Oto kilka scenariuszy, w których konwencja przewozowa CMR może nie obejmować danego transportu:

Transport wewnętrzny: konwencja CMR obejmuje jedynie międzynarodowy transport drogowy towarów, co oznacza, że nie jest stosowana do transportu wyłącznie w obrębie jednego kraju. W przypadku transportu krajowego, obowiązywać będą krajowe przepisy.
Transport innym środkiem przewozu: jeżeli towar jest przewożony innym środkiem transportu niż drogowy (np. transport lotniczy, morski lub kolejowy), konwencja CMR nie będzie miała zastosowania. W takich przypadkach stosuje się odpowiednie konwencje dla danego środka transportu.
Brak odbioru towaru przez przewoźnika: konwencja CMR zakłada, że przewoźnik musi faktycznie odebrać przyjęcia towaru od nadawcy. Jeżeli przewoźnik nie odebrał towaru, konwencja może nie mieć zastosowania.
Inne umowy między stronami: strony umowy (nadawca i przewoźnik) mogą zawrzeć inne umowy, które wyłączają zastosowanie konwencji CMR lub ją modyfikują. O ile takie postanowienia są zgodne z prawem, to mogą one zmieniać warunki przewozu.
Umowy indywidualne: w niektórych przypadkach strony umowy mogą uznać, że chcą zastosować indywidualne warunki przewozu, które nie są objęte konwencją CMR. Takie umowy indywidualne mogą zawierać odmienne zapisy dotyczące odpowiedzialności, zabezpieczeń itp.
Usługi kurierskie: konwencja CMR nie obejmuje usług kurierskich, które często są regulowane przez inne umowy i przepisy.
Towar niewymagający specjalnych zabezpieczeń: konwencja CMR może nie mieć zastosowania do przewozu towarów, które nie wymagają specjalnych zabezpieczeń i nie spełniają kryteriów przewidzianych w konwencji.

Warto zauważyć, że konwencja CMR jest stosunkowo specyficzna i obejmuje określone warunki transportu, a jej zastosowanie może być ograniczone do konkretnych sytuacji. W przypadku wątpliwości co do zastosowania konwencji w danym przypadku, zawsze warto skonsultować się z profesjonalistą prawa lub specjalistą ds. transportu międzynarodowego.